Agregaları boyutlarına göre ince agrega (kum, kırmataş), iri agrega (çakıl, kırmataş) ve tüvenan (karışık) agrega olmak üzere üç sınıfa ayırabiliriz.

Agregalar; doğal ve yapay nitelikteki değişik özelliklere sahip taşlardan, seramiklerden, metallerden, organik maddelerden elde edilen yapı malzemeleridir. Üretiminde kullanılacakları karışımın özellikleri dikkate alınarak farklı granülometrik boyutlandırmalarına göre karışım içerisinde kullanılırlar. Uygulamada bir kompozit malzeme bileşeni olarak, taneli malzemenin en yaygın kullanıldığı alan beton ve harç üretimidir.

1. Betonda Ne Kadar Agrega Bulunur?

İnce ve iri agregalar, betonun hacimce %60 ile %75’ini (Kütlece %70-85) oluşturmaktadır. Betondaki agrega fazı; betonun işlenebilirliği, dayanım ve durabilite özellikleri, karışım oranları ve maliyeti üzerinde etkili olmaktadır.

2. Hangi Malzemeler Agrega Olarak Kullanılabilir?

Günümüzde en yaygın olarak kullanılan agregalar; kum, çakıl, kırmataş, havada soğutulmuş yüksek fırın cürufudur. Bu tip agregalar ile üretilen betonların birim hacim ağırlıkları 2200-2400 kg/m3 arasında yer almaktadır.

Genleştirilmiş şeyl, kil, arduvaz ve cüruf agregaları, yaklaşık 1350 ile 1850 kg/m3 arasında değişen yoğunluğa sahip yapısal hafif beton üretmek için kullanılmaktadır. Pomza, perlit, vermikülit ve diatomit gibi diğer hafif malzemeler, yoğunluğu yaklaşık 250-1450 kg/m3 arasında değişen yalıtıcı hafif betonlar üretmek için kullanılmaktadır. Ağır beton ve radyasyon koruyucu beton üretmek için barit, limonit, manyetit, ilmenit, hematit, demir gibi ağır malzemelerden faydalanılmaktadır.

3. Agrega Çeşitleri Nelerdir?

Agregaların yapısının, granülometrisinin ve sertliğinin betonun taze ve sertleşmiş özellikleri üzerinde önemli etkileri vardır. Agregaları elde edilişlerine ve tane yoğunluklarına göre sınıflandırabilmek mümkündür. Elde edilişlerine göre agregalar;

• doğal agrega,
• yapay agrega
• geri kazanılmış agrega

olmak üzere üç sınıfta toplanabilir. Tane yoğunluklarına göre agregalar ise ‘

• hafif agrega,
• normal agrega,
• ağır agrega’

olmak üzere üç sınıfta toplanabilir.

4. Doğal ve Yapay Agrega

Doğal agregaların kaynağını volkanik orijinli kayaçlar oluşturmaktadır. Patlama sırasında yüzeye çıkarak soğuyan lav, sinterize boşluklu ve gözenekli bir malzeme oluşturmaktadır. Magma eriğinin, kristal yapı oluşturamadan ani soğuması sonucu amorf yapılı camsı bir malzeme oluşmaktadır. Eğer magma eriyiği yavaş soğursa kristal yapılı bir malzeme oluşur. Lav kaynayan bir sıvı olduğu için içerisinde hava ve gaz bulunmaktadır. Lavın soğuması sonucu gazın ve havanın etkisiyle boşluklu ve süngerimsi bir yapı oluşmaktadır. Başka bir deyişle lavın soğuması sonucu boşluklu, hafif ve reaktif yapıda bir malzeme oluşmaktadır. Bu tür malzemeler, volkanik agrega veya pomza, scoria ve perlit agregası gibi isimler almaktadır.

Yapay agregalar yüksek sıcaklığa maruz bırakılan doğal agregaların genleştirilmesiyle oluşan agregalardır. Buna örnek olarak yüksek fırın cürufu gösterilebilir. Doğal agregalar genellikle 2,4-2,8 g/cm3 arasında değişen tane yoğunluğuna sahipken, hafif agregaların yoğunluğu 0,8-2,0 g/cm3 aralığında değişir.